Wydawca treści
Chęcińsko-Kielecki Park Krajobrazowy
Park Krajobrazowy obejmuje obszar chroniony ze względu na wartości przyrodnicze, historyczne i kulturowe oraz walory krajobrazowe w celu zachowania, popularyzacji tych wartości w warunkach zrównoważonego rozwoju
Chęcińsko-Kielecki Park Krajobrazowy
Chęcińsko-Kielecki Park Krajobrazowy powstał na mocy Rozporządzenia Nr 17/96 Wojewody Kieleckiego z 2 grudnia 1996 r, zaś jego obecnie obowiązującą podstawą prawną jest Uchwała Nr XXVI/371/16 Sejmiku Województwa Świętokrzyskiego z dnia 26 września 2016 r. w sprawie utworzenia Chęcińsko-Kieleckiego Parku Krajobrazowego (Dz. Urz. Woj. Święt. z 2016 r. poz. 2914), wraz ze zmianą dokonaną Uchwałą Nr XXXIX/569/17 Sejmiku Województwa Świętokrzyskiego z dnia 21 grudnia 2017 r. (Dz. Urz. Woj. Święt. z 2017 r. poz. 4129).
Zgodnie z obowiązującą podstawą prawną do szczególnych celów ochrony Parku należy:
- zachowanie cennych biocenoz z chronionymi i rzadkimi gatunkami flory, fauny i grzybów;
- zachowanie różnorodności geologicznej, w tym obszarów występowania krasu;
- racjonalne wykorzystanie zasobów złóż kopalin;
- zachowanie naturalnych fragmentów ekosystemów wodnych (rozlewisk i starorzeczy);
- zachowanie populacji roślin, zwierząt i grzybów objętych ochroną gatunkową;
- zachowanie siedlisk zagrożonych wyginięciem, rzadkich i chronionych gatunków roślin, zwierząt i grzybów, w tym w szczególności muraw kserotermicznych i torfowisk;
- zachowanie układów i obiektów zabytkowych, a także licznych miejsc pamięci narodowej;
- preferowanie zabudowy nawiązującej do regionalnej tradycji i otaczającego krajobrazu;
- zachowanie wartości historycznych, kulturowych i etnograficznych;
- zachowanie istniejących punktów i ciągów widokowych;
- ograniczanie negatywnego wpływu działalności gospodarczej na krajobraz.
Plan Urządzenia Lasu dla Nadleśnictwa Jędrzejów na lata 2022-2031 uwzględnia w/w cele ochrony Parku oraz zakazy zawarte w jego obecnie obowiązującej podstawie prawnej.
Całkowita powierzchnia Parku wynosi 19781,60 ha, z czego 4316,00 ha (21,8%) znajduje się w zasięgu terytorialnym Nadleśnictwa Jędrzejów, a 578,64 ha (2,9%) na gruntach będących w jego zarządzie. Park obejmuje 3,8% wszystkich gruntów Nadleśnictwa.
Park posiada otulinę pokrywającą się z Chęcińsko-Kieleckim Obszarem Chronionego Krajobrazu. Całkowita powierzchnia otuliny Parku wynosi 8002,50 ha, z czego 3318,40 ha (41,5%) znajduje się w zasięgu terytorialnym Nadleśnictwa Jędrzejów, a 241,41 ha (3,0%) na gruntach będących w jego zarządzie. Otulina Parku obejmuje 1,6% wszystkich gruntów Nadleśnictwa.
Do najcenniejszych składników przyrody Chęcińsko-Kieleckiego Parku Krajobrazowego występujących na gruntach Nadleśnictwa Jędrzejów należą łęgi i zbiorowiska towarzyszące znajdujące się w oddziale 316 obrębu Jędrzejów, gdzie Plan Ochrony Parku zaleca utworzenie rezerwatu przyrody. Obszar ten pozostawiono bez wskazań gospodarczych. Szczególnie cenne są również płaty świetlistych dąbrów w kompleksie „Bizorenda” – w ich przypadku zaprojektowano w celu ich ochrony przebudowę drzewostanów, cięcia pielęgnacyjne oraz usuwanie podszytów, w lokalizacjach zgodnych z najnowszym stanem wiedzy o ich występowaniu.
Nadnidziański Park Krajobrazowy
Nadnidziański Park Krajobrazowy został utworzony 19 grudnia 1986 r. Jego obecnie obowiązującą podstawą prawną jest Uchwała Nr XLIX/874/14 Sejmiku Województwa Świętokrzyskiego z dnia 13 listopada 2014 r. (Dz. Urz. Woj. Święt. z 2014 r. poz. 3148), wraz ze zmianą określającą granice Parku, wprowadzoną Uchwałą Nr XLVIII/676/18 Sejmiku Województwa Świętokrzyskiego z dnia 17 września 2018 r. (Dz. Urz. Woj. Święt. z 2018 r. poz. 3318).
Nadnidziański Park Krajobrazowy obejmuje południowo-wschodnią część zasięgu terytorialnego Nadleśnictwa Jędrzejów, jednak poza gruntami będącymi w jego zarządzie. Całkowita powierzchnia Parku wynosi 22888,60 ha, z czego 820,19 ha (3,6%) znajduje się w zasięgu terytorialnym Nadleśnictwa.
Park posiada otulinę pokrywającą się z Nadnidziańskim Obszarem Chronionego Krajobrazu. Całkowita powierzchnia otuliny Parku wynosi 26312,00 ha, z czego 3037,51 ha (11,5%) znajduje się w zasięgu terytorialnym Nadleśnictwa Jędrzejów, a 428,84 ha (1,6%) na gruntach będących w jego zarządzie. Otulina Parku obejmuje 2,8% wszystkich gruntów Nadleśnictwa.
Nadnidziański Park Krajobrazowy obejmuje środkowy i dolny fragment Doliny Nidy, Nieckę Solecką i północno-zachodnią część Garbu Pińczowskiego. Ponidzie jest unikalnym w skali kraju regionem, odznaczającym się mozaiką różnorodnych, specyficznych siedlisk i wyjątkowym bogactwem flory. Rzeka Nida – z licznymi meandrami i starorzeczami – stanowi ostoję ptactwa wodno-błotnego oraz ważny korytarz ekologiczny. Występuje tu cała gama zbiorowisk roślinnych związanych z dolinami rzecznymi począwszy od roślin nawodnych (jak np. grzybienie i grążele), poprzez różnorodne szuwary, roślinność łąk i torfowisk, po olsy i łęgi. Na terenie Parku trafiają się także podmokłe solniska śródlądowe, wykształcone w miejscach wypływu słonych źródeł wód chlorkowo-siarczkowych, ze stanowiskami rzadkich halofitów, takich jak przewiercień wąskolistny, muchotrzew solniskowy i mannica odstająca. Jednym z przyczynków ku powstaniu Parku było powierzchniowe występowanie serii gipsowych, w tym obecność specyficznych skał gipsowych zwanych „szklicą”, których kryształy należą do największych tego typu na świecie. Zbocza wapiennych i gipsowych wzgórz zajmują murawy kserotermiczne z roślinnością charakterystyczną dla strefy pontyjsko-pannońskiej, z licznymi gatunkami mającymi tu niekiedy jedyne stanowiska w Polsce. W ślad za unikatowymi siedliskami idzie także bogactwo właściwej im fauny.
Niecka Nidziańska jest szczególnie związana z początkami państwa Polskiego. Funkcjonowało tu wówczas Państwo Wiślan (ze stolicą w Wiślicy), które weszło w skład państwa Mieszka I, o czym świadczą liczne zabytki archeologiczne. W XVI i XVII wieku Pińczów był znanym ośrodkiem kultury. Liczne są tu zabytki architektoniczne, świadczące o bogatej historii tych ziem.
Najnowsze aktualności
Polecane artykuły
Rys historyczny
Rys historyczny
Budynki gospodarcze Nadleśnictwa
Bronisław Paszyński ( Nadleśniczy w latach 1918 - 1924)
Ignacy Janiec ( Nadleśniczy w latach 1934 - 1950)
Tadeusz Górecki (Leśniczy leśnictwa Małogoszcz w latach 1918 - 1957)
Obecne tereny leśne administrowane przez Nadleśnictwo Jędrzejów stanowiły w czasach poprzedzających I wojnę światową i XX-lecie międzywojenne w większości własność prywatną. Znaczne obszary leśne znajdowały się w dobrach Radziwiłłów, Lanckorońskich, Borkowskich, Łuszczkiewiczów, Górskich, Sikorskich, Wielkopolskich, Wielowiejskich i innych. Należy zaznaczyć, że największy obszar leśny "Tarszawa" według wiarygodnych źródeł historycznych był własnością Cystersów w Jędrzejowie a po likwidacji zakonu przez cara został upaństwowiony.
Nadzór nad lasami pod koniec XIXw. Sprawowała Sekcja Leśna przy Komisji Wojewódzkiej.
Do roku 1880 trwały przekształcenia w administracji leśnej znajdujemy wzmianki o leśnictwie Małogoskim a w roku 1903 o leśnictwie Jędrzejowskim.
Lasy suprymowane i duchowne pozostawały pod nadzorem Komisji Rządowej Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego.
Podczas I wojny światowej za wkraczającymi wojskami austriackimi tworzyła się nowa administracja wojskowa, która przejęła lasy rządowe. W Jędrzejowie w 1915r. powstaje wojskowa komenda powiatowa, gdzie tworzy się referatleśny. Na czele Urzędu Leśnego stoi kierownik. Podstawową kadrę stanowią Polacy z Galicji, absolwenci Akademii Ziemiańskiej z Wiednia. Zastępcą kierownika Urzędu Leśnego w Jędrzejowie od 15.06.1915r do 31.10.1918r zostaje Tadeusz Jaworczyński, który jednocześnie pełni funkcję tech. leśnika w Centralnej Dyrekcji Generalnego Gubernatorstwa w Lublinie.
Do Państwowego Urzędu Leśnego zostają powołani Polacy na stanowiska gajowych m.in.:
Piasecki Konrad 20.05.1915r.
Piotrowicz Józef 15.05.1915r.
Stawiarz Wawrzyniec 20.05.1915r.
Puchała Tomasz 15.05.1915r.
Papka Wincenty 15.05.1915r.
Tadeusz Górecki, pochodził z Galicji i został w lipcu 1915r.powołany do służby wojskowej z przydziałem służbowym do Państwowego Urzędu Leśnego w Jędrzejowie. Po odzyskaniu niepodległości został przyjęty do pracy w Nadleśnictwie Jędrzejów.Po 01.11.1918r. otrzymał nominację od Ministra Rolnictwa i DóbrKoronnych w Lublinie na stałe stanowisko leśniczego i zajął się organizacją L-ctwa Małogoszcz, a przede wszystkim powstrzymując rabunek lasów. Obowiązki te pełnił do 1957r.
Bronisław Paczyński z dniem 01.11.1918r. mianowany zostaje przez MRiDP na stanowisko Kierownika Państwowego Urzędu Leśnego (nadleśniczego nadleśnictwa) Jędrzejów, które od 1919r. podporządkowane zostało pod Zarząd Okręgowy Dóbr Państwowych w Radomiu. W tych trudnych warunkach udało mu się zorganizować prawidłowe funkcjonowanie nadleśnictwa Jędrzejów. Wywarł duży wpływ na ukształtowanie granic leśnictw i zakończenie urządzania prowizorycznego Nadleśnictwa do 1923r. L-ctwa: Lasków, Cierno, Małogoszcz, Łysaków.
W 1924r. wygrał konkurs na stanowisko Kierownika Szkoły dla Leśniczych w Zagórzu k. Kłobucka.
Z dniem 01.09.1924r. przejmuje obowiązki nadleśniczego nadleśnictwa Jędrzejów inż. Walerian Marowski. Na jesieni 1924r. Nadleśniczy przejmuje nowoutworzone l-ctwo z Nadleśnictwa Busk-Węchadłów około 800ha. Inż. Walerian Marowski - pełnił wcześniej wiele funkcji w lasach prywatnych jak i IV Departamencie Leśnictwa oraz jako kierownik Szkoły dla Leśniczych w Zagórzu. Propagował zwiększanie kultury rolnej m.in. przez wprowadzanie zadrzewień śródpolnych, zakładanie sadów przy leśnictwach oraz pasiek. Będąc nadleśniczym prowadził szkółkę drzew i krzewów uprawiając stare odmiany jabłoni, gruszy i kresowe derenie. Był jednym z pierwszych nadleśniczych biorących udział w akcji sypania Kopca Marszałka Józefa Piłsudskiego na Sowińcu.
Jego pasją było myślistwo, gościł generałów m.in. Kazimierza Fabrycego.
Z dniem 01.09.1934r. obowiązki nadleśniczego Jędrzejów obejmuje inż. Ignacy Janiec.
W okresie 1880-1931 powierzchnia lasów zmniejszyła się o 40% w stosunku do stanu z roku 1880 (27059ha, rok 1931 - 16240ha).
Podział według własności:
Lasy Państwowe: 5287,4ha
Lasy prywatne: 10953,38ha
Razem lasów w powiecie: 16240,78ha
Lasów prywatnych urządzonych:
Majątek Mnichów 1318,87ha
Motkowice 406,03ha
Nagłowice 1527,85ha
Krzelów 1294,68ha
Sielec 875,44ha
Oksa 1105,35ha
Na terenie powiatu są 3 tartaki: jeden w Sędziszowie i dwa w Jędrzejowie własności żydowskiej.
Okres II wojny światowej był dla lasów polskich okresem katastrofalnym. Na skutek rabunkowej gospodarki etaty użytkowania zostały znacznie przekroczone. Sytuacja leśników polskich była dość dwuznaczna. Jednocześnie musieli się dostosować do niemieckich zarządzeń i okazywać lojalność wobec władz leśnych (za niesubordynację czy sabotaż "odciąganie wyrębów" groziło zesłanie do obozu koncentracyjnego, więzienie lub zastrzelenie).
Oprócz surowca drzewnego (w tym generatorowego) pozyskiwano na terenie Nadleśnictwa Jędrzejów użytki uboczne w postaci żywicy sosnowej, żywicy jodłowej, kory garbarskiej czy torfu opałowego. Obszarem szczególnego zainteresowania władz niemieckich było łowiectwo. Państwowe obszary łowieckie - gdzie polowała elita niemieckich władz leśnych to l-ctwo Cierno, Lasków, Łysaków, Sielec. Myśliwi z GWL z Krakowa polowali na zwierzynę grubą, a na ptactwo wodne lotnicy z Luftwaffe (lotnisko Warzyn, Nagłowice, Gaj-Wilanów).
Nadleśnictwo Jędrzejów zostało podzielone na dwa nadleśnictwa:
I. Nadleśnictwo Jędrzejów Północ - personel pozostał nie zmieniony przez okupanta:
Nadleśniczy inż. Ignacy Janiec
Sekretarz biura Pan Białkiewicz
Leśniczowie m.in.: J. Karczewski, A. Karkowski, M. Karkowski, T. Górecki, Ł. Dukwicz, Królikowski
Gajowi: M. Bodzioch, F. Chruściel, Kwiecień, Łata, Kamiński, Piasecki, Buba, Rutkowski.
II. Nadleśnictwo Jędrzejów Południe - siedziba koło Muzeum w Jędrzejowie
Nadleśniczy inż. R. Lewicki
Leśniczowie m.in.: inż. W. Medoń, R. Szydłowski, Wiltowski, P. Janoff, Nitecki
Gajowi: A. Śliwa, St. Bugajski, J. Pękalski, Wilkusz, Sobieraj, Kurzalewski senior, A. Winter, St Kaczmarczyk, Prawowicz, Trela, A. Puchała, R. Serdelski senior.
Wymieniony personel nadleśnictwa i służby terenowe stanowiły główną bazę oraz oparcie dla działań konspiracyjnych i zbrojnych. Leśniczówki i gajówki były punktem kontaktowym, magazynem broni, kryjówką dla osób zagrożonych, miejscem spotkań władz konspiracyjnych, tam prowadzono kursy dla podchorążych i podoficerów, odprawy dowódców, były punktami łączności radiowej, wydawano tam prasę podziemną, organizowano lazarety polowe dla chorych i rannych.
Leśniczówka w Gaju - leśniczy A. Karkowski i M. Karkowski. W latach 1939-1945 mieściła się tu kwatera Komendanta Obwodu Jędrzejów Służby Zwycięstwa Polski - ZWZ-AK. Ważną rolę w terenie odgrywała "Spółdzielnia leśników", która zbierała pieniądze i przekazywała potrzebującym leśnikom i ich rodzinom. Przykładem mogą być rodziny: nadleśniczego Janica (zwłaszcza małżonka), nadleśniczy Medoń, rodzina Karkowskich, sekretarz Białkiewicz z chłopcami i wiele innych.
W lasach Nadleśnictwa Jędrzejów ukrywali się żołnierze AK; BCH; AL; NSZ; partyzanci sowieccy. Władze okupacyjne stanowiły represje wobec leśników i ludności polskiej, czego przykładem jest pacyfikacja wsi Swaryszew pod Sędziszowem czy Leśniczówka Wojciechów, wymordowani leśnicy S. Wiltowski gajowy A. Winter i jego syn oraz brat gajowego.
Straty leśników w czasie II wojny światowej badał inż. Mieczysław Karkowski (w czasie wojny leśniczy w Gaju koło Jędrzejowa). Według okoliczności śmierci:
-zamordowani podczas pełnienia służby w lesie: 46,1%
-zamordowani w niewoli lub obozach zagłady: 24,8%
-zginęli losowo przez działania wojenne: 11,2%
-polegli na wojnie lub w Powstaniu Warszawskim: 8,7%
-zamordowani przez bandy: 5,2%
-zmarli śmiercią naturalną: 4,0%
Leśnicy dzielili w latach wojny los całego narodu, strzegli i bronili lasu, pomagali tym, którym las dawał schronienie i był miejscem walki o niepodległość.
W roku 1945 na mocy dekretu PKWN z 15 grudnia 1944r. lasy Nadleśnictwa Jędrzejów Południe i Północ zostały upaństwowione. Z ich części utworzono nadleśnictwa:
Jędrzejów -nadleśniczy inż. Ignacy Janiec 15.01.1945
Koniecpol -inż. Jerzy Ramm 22.01.1945
Moskorzew -inż. Antoni Zarzycki 21.01.1945
Oksa -Tadeusz Górniak 01.10.1945
Pińczów -inż. Antoni Piróg 21.01.1945
Snochowice -inż. Aleksander Jasiński 21.01.1945
Szczekociny -inż. Stanisław Szczepański 21.01.1945
Wodzisław -inż. Jan Gedymin 15.01.1945
Okres międzywojenny, wojenny i powojenny uwidacznia tekst powyżej - to jakie zachodziły zmiany w kolejnych reorganizacjach i zmianach systemu władzy.
W 1973r. na terenach wojennych i powojennych z Nadleśnictwa Kielce utworzono duże nadleśnictwo Jędrzejów w swym obecnym kształcie z dwoma obrębami:
-obręb Jędrzejów - 8698,79ha z leśnictwami: Małogoszcz, Bizoręda, Caców, Lasków, Mnichów, Łysaków, Kanice, Szkółka "Mniszek" w Laskowie.
-obręb Nagłowice - 6373,13ha z leśnictwami: Oksa, Cierno, Słupia, Czarny Las, Sielec, Obwód Łowiecki - Hodowlany.
W latach 1957-1978 lasy jędrzejowskie były administrowane przez Nadleśniczego Jana Zdzisława Karczewskiego doc. dr hab. pseudonim "Kartek".
Jan Zdzisław Karczewski ( Nadleśniczy w latach 1957 - 1979)
Kierował nadleśnictwem i prowadził prace naukowe, które związały go na zawsze z terenem i Jędrzejowem. Badał możliwości walki biologicznej ze szkodnikami owadzimi lasów. Wypracowana metoda walki była pionierska i stała się aktualna w świecie. Tematyka objęła: borówkę czernicę, wrzos i borówkę bagienną. Wyniki tych badań rzuciły interesujące światło na rolę runa leśnego w zagadnieniu naturalnej odporności drzewostanów sosnowych na klęski owadzie. Utworzył na terenie leśnictwa Lasków rezerwat storczyka - obuwika pospolitego.
Nadleśniczowie:
Van Der Flit Aleksander Aleksandrowicz (1894-1896) - Leśnictwo Małogoskie
Wajcler Nikołaj Konstantynowicz (1896-1903) - Leśnictwo Małogoskie
Wejcler Nikołaj Konstantynowicz (1903-1914) - Leśnictwo Jędrzejów
Tadeusz Jaworczyński - Zastępca Nadleśniczego (1915-1918) - Urząd Leśny
Bronisław Paszyński (1918-1924)
Walerian Marowski (1924-1934)
Ignacy Janiec (1934-1950)
R. Lewicki (1939-1945) - Nadleśnictwo Jędrzejów Południe
Andrzej Michałowski (1950-1957)
Jan Zdzisław Karczewski (1957-1979)
Marian Frydel (1979-1991)
Włodzimierz Płoszaj (1991-1996)
Marek Krzysztofik (1996 - 2014)
Andrzej Kasica (2014 - 2024)
Tomasz Kuszewski od 21 marca 2024r.
Opisane fragmenty wydarzeń i losy ludzi niech przetrwają w pamięci.
Materiały i zdjęcia udostępniło "Archiwum Gajówka".