Asset Publisher
Ochrona gatunkowa
Ochrona ta dotyczy gatunków rzadko występujących, endemicznych, podatnych na zagrożenia i zagrożonych wyginięciem oraz objętych ochroną na podstawie umów międzynarodowych. Może być ochroną ścisłą lub częściową.
Rośliny i grzyby chronione
Na podstawie danych zgromadzonych na potrzeby opracowania Programu Ochrony Przyrody na gruntach Nadleśnictwa Jędrzejów, spośród obecnie chronionych, stwierdzono występowanie 22 gatunków mchów, 46 gatunków roślin naczyniowych oraz 3 gatunki porostów. Nie odnotowano obecności chronionych grzybów wielkoowocnikowych – podawany w poprzedniej edycji POP rodzaj sromotnikowate utracił status chronionego. W rzeczywistości liczba gatunków mchów może być większa, ponieważ niektóre płonniki i torfowce oznaczono do rodzaju. W przypadku roślin naczyniowych, w niektórych przypadkach dostępne były tylko dane o rodzinie, do jakiej należała spotkana w terenie roślina, dlatego liczba widłaków może być większa. Także liczba porostów może być większa, ponieważ niektóre chrobotki oznaczono jedynie do rodzaju.
Ze względu na zmiany rozporządzeń w sprawie ochrony gatunkowej, jakie miały miejsce w minionym okresie gospodarczym, porównanie liczby gatunków chronionych względem danych z poprzedniej edycji POP nie przekłada się bezpośrednio na ocenę zmian bioróżnorodności gatunkowej w zakresie chronionych taksonów. Wraz ze zmianą prawa utraciło status chronionych wiele gatunków, które są stosunkowo częste w lasach Nadleśnictwa, jak np. konwalia majowa, marzanka wonna, kopytnik pospolity, barwinek pospolity, bluszcz pospolity, przylaszczka pospolita, pierwiosnek lekarski czy występująca w zasadzie powszechnie kruszyna pospolita. Jednocześnie dzięki przeprowadzonym inwentaryzacjom na listach rzadkich gatunków pojawiły się nowe pozycje.
Zwierzęta chronione
Tak jak w przypadku roślin czy grzybów, również w odniesieniu do zwierząt ich występowanie w dużej mierze zależy od obecności preferowanych przez nie specyficznych warunków siedliskowych. Dlatego też podczas lustracji w terenie przed realizacją wszelkich zabiegów gospodarczych należy zwracać uwagę nie tylko na występowanie osobników chronionych gatunków zwierząt, ale także dogodnych dla nich siedlisk. Dotyczy to zwłaszcza gatunków szczególnie rzadkich – w ich przypadku należy dołożyć wszelkich starań, aby stan ich siedlisk nie ulegał pogorszeniu. Będzie to wymagało niekiedy wstrzymania się z planowanymi pracami w niektórych fragmentach drzewostanów lub ich modyfikacji, w innych zaś przypadkach może wymagać podjęcia specjalnych dodatkowych czynności, jak np. wywieszenie budek dla nietoperzy lub pilchowatych.
Owady i mięczaki
Owady stanowią najliczniejszą, a zarazem najmniej zbadaną gromadę zwierząt. Na podstawie dostępnych danych na gruntach Nadleśnictwa Jędrzejów stwierdzono występowanie co najmniej 17 gatunków chronionych owadów. Ponadto niektóre biegacze i tęczniki oznaczono do rodzaju, dlatego liczba ta może być większa. 5 gatunków znajduje się w załączniku II Dyrektywy Siedliskowej, a 8 na Polskiej Czerwonej Liście Zwierząt. Ponadto na gruntach Nadleśnictwa odnotowano występowanie obecnie nie chronionych, jednak stosunkowo rzadkich i wpisanych na Polską Czerwoną Listę Zwierząt owadów: borodzieja próchnika i pazia królowej (na podstawie poprzedniej edycji POP) oraz rączycy wielkiej (na podstawie inwentaryzacji rezerwatu Wzgórza Sobkowskie – w pododdziale 105B j).
Na gruntach Nadleśnictwa stwierdzono także występowanie 5 gatunków chronionych mięczaków. Wszystkie znajdują się w załączniku II Dyrektywy Siedliskowej, a 3 także na Polskiej Czerwonej Liście Zwierząt. Są to niewielkie ślimaki związane z rożnego rodzaju roślinnością zielną wilgotnych łąk, terenów podmokłych i bagiennych oraz brzegów zbiorników wodnych.
Ryby
Rzeki znajdujące się na gruntach Nadleśnictwa Jędrzejów są miejscem występowania 1 chronionego gatunku ryby – minoga strumieniowego. Należy przy tym zaznaczyć, że został on w niniejszym opracowaniu zakwalifikowany do ryb jako tradycyjnie ujmowanej grupy kręgowców wodnych oddychających skrzelami i poruszających się za pomocą płetw, gdyż w ujęciu systematycznym nie należy on do ryb właściwych lecz bezżuchwowców. Minóg strumieniowy znajduje się w Załączniku II Dyrektywy Siedliskowej oraz na Polskiej Czerwonej Liście Zwierząt.
Płazy
Na podstawie zgromadzonych danych w poniższej tabeli zamieszczono 13 gatunków płazów chronionych, wśród których 2 znajdują się w załączniku II Dyrektywy Siedliskowej i jednocześnie na Polskiej Czerwonej Liście Zwierząt.
Gady
Na gruntach Nadleśnictwa Jędrzejów stwierdzono występowanie 5 gatunków chronionych gadów. Są to gatunki często spotykane w całym kraju.
Ptaki
Na podstawie dostępnych danych stwierdza się, że w zasięgu terytorialnym Nadleśnictwa Jędrzejów zaobserwowano 188 gatunków ptaków. Z tego prawną ochroną gatunkową objęte są 176 gatunki, zaś pozostałych 12 znajduje się na liście zwierząt łownych. 46 gatunków zostało wymienionych w załączniku I Dyrektywy 2009/147/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 30 listopada 2009 r. w sprawie ochrony dzikiego ptactwa (w pierwotnej wersji Dyrektywa Rady Unii Europejskiej 79/409/EWG z dnia 2 kwietnia 1979 roku w sprawie ochrony dzikich ptaków). 35 gatunków jest według Czerwonej listy ptaków Polski w różnym stopniu zagrożonych wyginięciem. Wszystkie ptaki objęte prawną ochroną gatunkową zgodnie z Art. 52 ust. 5 Ustawy o ochronie przyrody nie podlegają odstępstwu o którym mowa w § 9 pkt 8 rozporządzenia w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt (tj. odstępstwu związanemu z prowadzeniem gospodarki leśnej). W zasięgu terytorialnym zaobserwowano 4 gatunki (bielik, bocian czarny, orlik krzykliwy, rybołów), które wymagają utworzenia stref ochronnych wokół gniazd, z których bocian czarny i bielik posiadają na terenie Nadleśnictwa strefy ochronne. W przypadku dwóch pozostałych gatunków aktualnie nie jest znana lokalizacja ich gniazd, pozwalająca na utworzenie stref ochrony. Zasadniczo wszystkie gatunki ptaków stanowią rodzimy element awifauny krajowej, choć niektóre z nich są jedynie ptakami przelotnymi lub zimującymi. Wyjątkiem jest tu tylko bażant, który został introdukowany oraz sierpówka, która pierwotnie zamieszkiwała południową Azję i dotarła do Polski w latach 40-tych ubiegłego wieku. Niektóre dane o zaobserwowanych ptakach pochodzą z inwentaryzacji wykonanych w stosunkowo odległym już terminie i wymagają aktualizacji. Ptaki są dobrym wskaźnikiem stanu ekosystemów oraz różnorodności biologicznej, a ich duża liczebność świadczy o dobrej kondycji całej przyrody.
Na terenie Nadleśnictwa Jędrzejów funkcjonują 3 strefy ochrony ostoi ptaków o łącznej powierzchni 166,03 ha.
- Strefa bielika (Haliaeetus albicilla) zasotała ustanowiona na mocy Decyzji Wojewody Świętokrzyskiego ŚR.IV.6631-89/06 z dnia 16.11.2006r
- Strefa bociana czarnego (Ciconia nigra) została utworzona Decyzją Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska w Kielcach z dnia 26 września 2018 r. (WPN.I.6442.5.2018.AK)
- Strefa bielika (Haliaeetus albicilla) została utworzona Decyzją Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska w Kielcach z dnia 22 lipca 2022 r. (WPN.I.6442.2.2022.AK)
Asset Publisher
Asset Publisher
Rys historyczny
Rys historyczny
Budynki gospodarcze Nadleśnictwa
Bronisław Paszyński ( Nadleśniczy w latach 1918 - 1924)
Ignacy Janiec ( Nadleśniczy w latach 1934 - 1950)
Tadeusz Górecki (Leśniczy leśnictwa Małogoszcz w latach 1918 - 1957)
Obecne tereny leśne administrowane przez Nadleśnictwo Jędrzejów stanowiły w czasach poprzedzających I wojnę światową i XX-lecie międzywojenne w większości własność prywatną. Znaczne obszary leśne znajdowały się w dobrach Radziwiłłów, Lanckorońskich, Borkowskich, Łuszczkiewiczów, Górskich, Sikorskich, Wielkopolskich, Wielowiejskich i innych. Należy zaznaczyć, że największy obszar leśny "Tarszawa" według wiarygodnych źródeł historycznych był własnością Cystersów w Jędrzejowie a po likwidacji zakonu przez cara został upaństwowiony.
Nadzór nad lasami pod koniec XIXw. Sprawowała Sekcja Leśna przy Komisji Wojewódzkiej.
Do roku 1880 trwały przekształcenia w administracji leśnej znajdujemy wzmianki o leśnictwie Małogoskim a w roku 1903 o leśnictwie Jędrzejowskim.
Lasy suprymowane i duchowne pozostawały pod nadzorem Komisji Rządowej Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego.
Podczas I wojny światowej za wkraczającymi wojskami austriackimi tworzyła się nowa administracja wojskowa, która przejęła lasy rządowe. W Jędrzejowie w 1915r. powstaje wojskowa komenda powiatowa, gdzie tworzy się referatleśny. Na czele Urzędu Leśnego stoi kierownik. Podstawową kadrę stanowią Polacy z Galicji, absolwenci Akademii Ziemiańskiej z Wiednia. Zastępcą kierownika Urzędu Leśnego w Jędrzejowie od 15.06.1915r do 31.10.1918r zostaje Tadeusz Jaworczyński, który jednocześnie pełni funkcję tech. leśnika w Centralnej Dyrekcji Generalnego Gubernatorstwa w Lublinie.
Do Państwowego Urzędu Leśnego zostają powołani Polacy na stanowiska gajowych m.in.:
Piasecki Konrad 20.05.1915r.
Piotrowicz Józef 15.05.1915r.
Stawiarz Wawrzyniec 20.05.1915r.
Puchała Tomasz 15.05.1915r.
Papka Wincenty 15.05.1915r.
Tadeusz Górecki, pochodził z Galicji i został w lipcu 1915r.powołany do służby wojskowej z przydziałem służbowym do Państwowego Urzędu Leśnego w Jędrzejowie. Po odzyskaniu niepodległości został przyjęty do pracy w Nadleśnictwie Jędrzejów.Po 01.11.1918r. otrzymał nominację od Ministra Rolnictwa i DóbrKoronnych w Lublinie na stałe stanowisko leśniczego i zajął się organizacją L-ctwa Małogoszcz, a przede wszystkim powstrzymując rabunek lasów. Obowiązki te pełnił do 1957r.
Bronisław Paczyński z dniem 01.11.1918r. mianowany zostaje przez MRiDP na stanowisko Kierownika Państwowego Urzędu Leśnego (nadleśniczego nadleśnictwa) Jędrzejów, które od 1919r. podporządkowane zostało pod Zarząd Okręgowy Dóbr Państwowych w Radomiu. W tych trudnych warunkach udało mu się zorganizować prawidłowe funkcjonowanie nadleśnictwa Jędrzejów. Wywarł duży wpływ na ukształtowanie granic leśnictw i zakończenie urządzania prowizorycznego Nadleśnictwa do 1923r. L-ctwa: Lasków, Cierno, Małogoszcz, Łysaków.
W 1924r. wygrał konkurs na stanowisko Kierownika Szkoły dla Leśniczych w Zagórzu k. Kłobucka.
Z dniem 01.09.1924r. przejmuje obowiązki nadleśniczego nadleśnictwa Jędrzejów inż. Walerian Marowski. Na jesieni 1924r. Nadleśniczy przejmuje nowoutworzone l-ctwo z Nadleśnictwa Busk-Węchadłów około 800ha. Inż. Walerian Marowski - pełnił wcześniej wiele funkcji w lasach prywatnych jak i IV Departamencie Leśnictwa oraz jako kierownik Szkoły dla Leśniczych w Zagórzu. Propagował zwiększanie kultury rolnej m.in. przez wprowadzanie zadrzewień śródpolnych, zakładanie sadów przy leśnictwach oraz pasiek. Będąc nadleśniczym prowadził szkółkę drzew i krzewów uprawiając stare odmiany jabłoni, gruszy i kresowe derenie. Był jednym z pierwszych nadleśniczych biorących udział w akcji sypania Kopca Marszałka Józefa Piłsudskiego na Sowińcu.
Jego pasją było myślistwo, gościł generałów m.in. Kazimierza Fabrycego.
Z dniem 01.09.1934r. obowiązki nadleśniczego Jędrzejów obejmuje inż. Ignacy Janiec.
W okresie 1880-1931 powierzchnia lasów zmniejszyła się o 40% w stosunku do stanu z roku 1880 (27059ha, rok 1931 - 16240ha).
Podział według własności:
Lasy Państwowe: 5287,4ha
Lasy prywatne: 10953,38ha
Razem lasów w powiecie: 16240,78ha
Lasów prywatnych urządzonych:
Majątek Mnichów 1318,87ha
Motkowice 406,03ha
Nagłowice 1527,85ha
Krzelów 1294,68ha
Sielec 875,44ha
Oksa 1105,35ha
Na terenie powiatu są 3 tartaki: jeden w Sędziszowie i dwa w Jędrzejowie własności żydowskiej.
Okres II wojny światowej był dla lasów polskich okresem katastrofalnym. Na skutek rabunkowej gospodarki etaty użytkowania zostały znacznie przekroczone. Sytuacja leśników polskich była dość dwuznaczna. Jednocześnie musieli się dostosować do niemieckich zarządzeń i okazywać lojalność wobec władz leśnych (za niesubordynację czy sabotaż "odciąganie wyrębów" groziło zesłanie do obozu koncentracyjnego, więzienie lub zastrzelenie).
Oprócz surowca drzewnego (w tym generatorowego) pozyskiwano na terenie Nadleśnictwa Jędrzejów użytki uboczne w postaci żywicy sosnowej, żywicy jodłowej, kory garbarskiej czy torfu opałowego. Obszarem szczególnego zainteresowania władz niemieckich było łowiectwo. Państwowe obszary łowieckie - gdzie polowała elita niemieckich władz leśnych to l-ctwo Cierno, Lasków, Łysaków, Sielec. Myśliwi z GWL z Krakowa polowali na zwierzynę grubą, a na ptactwo wodne lotnicy z Luftwaffe (lotnisko Warzyn, Nagłowice, Gaj-Wilanów).
Nadleśnictwo Jędrzejów zostało podzielone na dwa nadleśnictwa:
I. Nadleśnictwo Jędrzejów Północ - personel pozostał nie zmieniony przez okupanta:
Nadleśniczy inż. Ignacy Janiec
Sekretarz biura Pan Białkiewicz
Leśniczowie m.in.: J. Karczewski, A. Karkowski, M. Karkowski, T. Górecki, Ł. Dukwicz, Królikowski
Gajowi: M. Bodzioch, F. Chruściel, Kwiecień, Łata, Kamiński, Piasecki, Buba, Rutkowski.
II. Nadleśnictwo Jędrzejów Południe - siedziba koło Muzeum w Jędrzejowie
Nadleśniczy inż. R. Lewicki
Leśniczowie m.in.: inż. W. Medoń, R. Szydłowski, Wiltowski, P. Janoff, Nitecki
Gajowi: A. Śliwa, St. Bugajski, J. Pękalski, Wilkusz, Sobieraj, Kurzalewski senior, A. Winter, St Kaczmarczyk, Prawowicz, Trela, A. Puchała, R. Serdelski senior.
Wymieniony personel nadleśnictwa i służby terenowe stanowiły główną bazę oraz oparcie dla działań konspiracyjnych i zbrojnych. Leśniczówki i gajówki były punktem kontaktowym, magazynem broni, kryjówką dla osób zagrożonych, miejscem spotkań władz konspiracyjnych, tam prowadzono kursy dla podchorążych i podoficerów, odprawy dowódców, były punktami łączności radiowej, wydawano tam prasę podziemną, organizowano lazarety polowe dla chorych i rannych.
Leśniczówka w Gaju - leśniczy A. Karkowski i M. Karkowski. W latach 1939-1945 mieściła się tu kwatera Komendanta Obwodu Jędrzejów Służby Zwycięstwa Polski - ZWZ-AK. Ważną rolę w terenie odgrywała "Spółdzielnia leśników", która zbierała pieniądze i przekazywała potrzebującym leśnikom i ich rodzinom. Przykładem mogą być rodziny: nadleśniczego Janica (zwłaszcza małżonka), nadleśniczy Medoń, rodzina Karkowskich, sekretarz Białkiewicz z chłopcami i wiele innych.
W lasach Nadleśnictwa Jędrzejów ukrywali się żołnierze AK; BCH; AL; NSZ; partyzanci sowieccy. Władze okupacyjne stanowiły represje wobec leśników i ludności polskiej, czego przykładem jest pacyfikacja wsi Swaryszew pod Sędziszowem czy Leśniczówka Wojciechów, wymordowani leśnicy S. Wiltowski gajowy A. Winter i jego syn oraz brat gajowego.
Straty leśników w czasie II wojny światowej badał inż. Mieczysław Karkowski (w czasie wojny leśniczy w Gaju koło Jędrzejowa). Według okoliczności śmierci:
-zamordowani podczas pełnienia służby w lesie: 46,1%
-zamordowani w niewoli lub obozach zagłady: 24,8%
-zginęli losowo przez działania wojenne: 11,2%
-polegli na wojnie lub w Powstaniu Warszawskim: 8,7%
-zamordowani przez bandy: 5,2%
-zmarli śmiercią naturalną: 4,0%
Leśnicy dzielili w latach wojny los całego narodu, strzegli i bronili lasu, pomagali tym, którym las dawał schronienie i był miejscem walki o niepodległość.
W roku 1945 na mocy dekretu PKWN z 15 grudnia 1944r. lasy Nadleśnictwa Jędrzejów Południe i Północ zostały upaństwowione. Z ich części utworzono nadleśnictwa:
Jędrzejów -nadleśniczy inż. Ignacy Janiec 15.01.1945
Koniecpol -inż. Jerzy Ramm 22.01.1945
Moskorzew -inż. Antoni Zarzycki 21.01.1945
Oksa -Tadeusz Górniak 01.10.1945
Pińczów -inż. Antoni Piróg 21.01.1945
Snochowice -inż. Aleksander Jasiński 21.01.1945
Szczekociny -inż. Stanisław Szczepański 21.01.1945
Wodzisław -inż. Jan Gedymin 15.01.1945
Okres międzywojenny, wojenny i powojenny uwidacznia tekst powyżej - to jakie zachodziły zmiany w kolejnych reorganizacjach i zmianach systemu władzy.
W 1973r. na terenach wojennych i powojennych z Nadleśnictwa Kielce utworzono duże nadleśnictwo Jędrzejów w swym obecnym kształcie z dwoma obrębami:
-obręb Jędrzejów - 8698,79ha z leśnictwami: Małogoszcz, Bizoręda, Caców, Lasków, Mnichów, Łysaków, Kanice, Szkółka "Mniszek" w Laskowie.
-obręb Nagłowice - 6373,13ha z leśnictwami: Oksa, Cierno, Słupia, Czarny Las, Sielec, Obwód Łowiecki - Hodowlany.
W latach 1957-1978 lasy jędrzejowskie były administrowane przez Nadleśniczego Jana Zdzisława Karczewskiego doc. dr hab. pseudonim "Kartek".
Jan Zdzisław Karczewski ( Nadleśniczy w latach 1957 - 1979)
Kierował nadleśnictwem i prowadził prace naukowe, które związały go na zawsze z terenem i Jędrzejowem. Badał możliwości walki biologicznej ze szkodnikami owadzimi lasów. Wypracowana metoda walki była pionierska i stała się aktualna w świecie. Tematyka objęła: borówkę czernicę, wrzos i borówkę bagienną. Wyniki tych badań rzuciły interesujące światło na rolę runa leśnego w zagadnieniu naturalnej odporności drzewostanów sosnowych na klęski owadzie. Utworzył na terenie leśnictwa Lasków rezerwat storczyka - obuwika pospolitego.
Nadleśniczowie:
Van Der Flit Aleksander Aleksandrowicz (1894-1896) - Leśnictwo Małogoskie
Wajcler Nikołaj Konstantynowicz (1896-1903) - Leśnictwo Małogoskie
Wejcler Nikołaj Konstantynowicz (1903-1914) - Leśnictwo Jędrzejów
Tadeusz Jaworczyński - Zastępca Nadleśniczego (1915-1918) - Urząd Leśny
Bronisław Paszyński (1918-1924)
Walerian Marowski (1924-1934)
Ignacy Janiec (1934-1950)
R. Lewicki (1939-1945) - Nadleśnictwo Jędrzejów Południe
Andrzej Michałowski (1950-1957)
Jan Zdzisław Karczewski (1957-1979)
Marian Frydel (1979-1991)
Włodzimierz Płoszaj (1991-1996)
Marek Krzysztofik (1996 - 2014)
Andrzej Kasica (2014 - 2024)
Tomasz Kuszewski od 21 marca 2024r.
Opisane fragmenty wydarzeń i losy ludzi niech przetrwają w pamięci.
Materiały i zdjęcia udostępniło "Archiwum Gajówka".